Een rechtszaak uit 1475
Speciaal voor het historische evenement Middeleeuws Ter Apel maakte ik een theatrale verbeelding van een historische rechtszaak. Het belichaamde hetthema van het evenement in 2024 : ‘Recht en Onrecht’.
Uitgangspunt was het Westerwolds Landrecht, een middeleeuws gewoonterecht dat in de 15e eeuw in de regio Westerwolde (waar Ter Apel ook bij hoorde) werd gebruikt voor de rechtspraak. De oudst bekende geschreven versie van dit landrecht werd rond 1470 opgetekend.
Titel was ‘De Zaak van Brechtje’. Deze zaak ging over de vermeende diefstal van een zwijn van mevrouw Emmeke Raesvelt. Zij klaagt haar buurman, Niklas Wynnda aan wegens diefstal. Hij ontkent echter.
Deze casus is voor de voorstelling bedacht, maar het is een zaak die echt had kunnen zijn. Inspiratie was een van de wetsartikelen uit het landrecht:
Artikel 76. Als andermans dier schade aanbrengt op jouw erf dan mag je het dier vasthouden tot de schade is vergoedt.
Gebaseerd op de gegevens die we hebben over rechtspraak in Westerwolde in de 15e eeuw werd de rechtszitting voorgezeten en geleidt door een richter (gespeeld door Marius Bruijn). Deze richter werd bijgestaan door een college van ‘twaalf gezworenen’. Dit waren mensen uit het publiek.
Bij het onderzoek naar de gang van zaken rondom rechtspraak in Friesland / Groningen / Westerwolde in de 15e eeuw kregen we advies van o.a. Han Nijdam van de Fryske Akademy. Ook de publicaties van Paul Noomen en Luuk Houwing waren van belang.