Metseltekens op kloosters
Kruisherenklooster Ter Apel
In Ter Apel, Groningen, staat een kruisherenklooster uit de tweede helft van de 15e eeuw. Thans is het een museum. Op de muren van dit gebouw zijn vele interessante metseltekens en patronen te vinden. In de noord- en westmuren ziet men gevelvullende ruitpatronen.
Behalve de ruitpatronen, die hoofdzakelijk decoratief lijken, zijn er ook een aantal zeer specifieke metseltekens in de noordmuur te vinden. Deze vleugel is waarschijnlijk aan het begin van de 16e eeuw gebouwd.
Zo zien we de letters (A)PELL tussen de vensters, de oude aanduiding van Ter Apel. (?)
Daarnaast zien we nog enige andere tekens die wel wat op runen lijken.
In de middeleeuwen waren dergelijke metseltekens wellicht bedoeld als bescherming van het gebouw en zijn bewoners. De tekens lijken weer afgeleiden van het pre-Christelijke runenschrift en we zien hier dus ‘heidense’ en Christelijke symboliek door elkaar heen lopen, hetgeen in de Middeleeuwen niet ongebruikelijk was.
Een teken dat zeer duidelijk in twee varianten (geheel links en rechtsboven) op de gevel staat is de Wolfsangel. Dit is een mogelijke variant op het Odal-teken uit het runenschrift Futhark. De odal staat o.a. voor de bescherming van eigendom en is dus een logisch teken op een gebouw met landerijen. Ook op andere plekken zien we varianten van de odal. Het is verleidelijk om ook in de ruitpatronen, zeker de meer complexe tekeningen, varianten van runen te lezen. Ook hier zou je aaneengeschakelde odal-varianten kunnen zien. Maar het kunnen ook aaneengeschakelde Ing-runen zijn. Dit zijn ruiten, soms gecombineerd met diagonale kruizen. Deze zouden staan voor vruchtbaarheid en in een Christelijke context kan het naar Maria verwijzen. Het blijft echter lastig om harde uitspraken hierover te doen.
Commanderij Alden Biesen
Net ten westen van Maastricht, in Belgisch Limburg, ligt de landcommanderij Alden Biesen, voormalig zetel van de Duitse Orde. Dit complex is dus niet echt een klooster maar een religieus kasteelterrein. De waterburcht, het ‘hoofdgebouw’ van het huidige complex werd gebouwd rond 1550. In dit gebouw zijn diverse metseltekens te vinden. Naast enkele eenvoudige kruizen vallen sommige metseltekens op.
In één van de hoektorens bijvoorbeeld zijn twee ruiten te zien met een kruis er in. Op de binnenplaats van het waterkasteel is een calvariekruis te zien en een toverknoop.
